[Agelioforos.gr] Ιππήλατες άμαξες, τραμ και λεωφορεία (άλλοι καιροί)

[AlexNik]

ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΙΜΙΤΖΗ

Κατά το 1879 οι ιππήλατες άμαξες ήταν το μέσο μεταφοράς και συγκοινωνίας που εξυπηρετούσε τους Θεσσαλονικείς. Το 1905 οι ιππήλατες άμαξες τοποθετήθηκαν επάνω σε σιδηροτροχιές.

Οι άμαξες, «ανοιχτές ή κλειστές», γνωστές ως λαντό και παϊτόνια, συνεχιστές της γραφικότητας και του ρομαντισμού άλλων εποχών, πολλές φορές αποτελούσαν έργα λαϊκής τέχνης και προσέφεραν ανέσεις και πολυτέλεια.

Το 1908 η βελγική εταιρία Μεταφορών και Φωταερίου ηλεκτροδότησε την πόλη και ανέλαβε το δίκτυο, την οργάνωση και την ηλεκτροδότηση του τραμ. Είναι η εποχή της κυριαρχίας του τραμ ως βασικού μέσου μεταφοράς, που έμελλε να διατηρηθεί μέχρι την εμφάνιση του λεωφορείου, μερικές δεκαετίες αργότερα.

Οι γραμμές

Ο φορέας που αργότερα ανέλαβε τη διαχείριση του τραμ ονομάστηκε Εταιρεία Τροχοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού». Το δίκτυο του τραμ είχε δύο κύριες γραμμές και ορισμένες δευτερεύουσες.

1η γραμμή-Αποθήκη (Ντεπό) μέχρι το λιμάνι. Το τραμ διερχόταν από τις οδούς Βασ. Ολγας, Βασ. Κωνσταντίνου, αργότερα Λεωφ. Νίκης (Παραλία). Το 1927 η διέλευση του τραμ από την παραλιακή λεωφόρο εγκαταλείφθηκε και διερχόταν από τις οδούς Παύλου Μελά, Τσιμισκή, έστριβε στην Ελ. Βενιζέλου, Αγίου Μηνά, Ιωνος Δραγούμη (Τράπεζα της Ελλάδος) και επέστρεφε στην οδό Τσιμισκή.

2η γραμμή - Οδός Κωνσταντινουπόλεως μέχρι Μπέχτσιναρ. Το τραμ διερχόταν από τις οδούς Κωνσταντινουπόλεως, Λεωφ. Στρατού, Ντ’ Εσπερέ, Εγνατίας, 2ης Οκτωβρίου.

Οι δύο δευτερεύουσες γραμμές συνέδεαν τις δύο κύριες. Η μία, Λευκός Πύργος, Βασ. Σοφίας (Εθνικής Αμύνης), Συντριβάνι και αργότερα Αγγελάκη, Μαν. Ανδρόνικου και έβγαινε στο Δημαρχείο.

Η άλλη γνωστή και ως «Τραμάκι», γιατί ήταν μόνο ένα βαγόνι, συνέδεε την 1η κύρια με τη 2η από τις οδούς Μαρασλή (Χαριλάου), 25ης Μαρτίου.

Η εμφάνιση του λεωφορείου

Το 1922 η έλευση εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων από τη Μ. Ασία και η εγκατάστασή τους περιφερειακά του ιστορικού κέντρου-Ανω και Κάτω Τούμπα, Καλαμαριά, Νέα Πόλη, Σταυρούπολη κ.λπ.- κατέστησαν ανεπαρκές το δίκτυο του τραμ και επιβεβλημένη τη χρησιμοποίηση του λεωφορείου.

Στην αρχή έκανε την εμφάνισή του ένα μεγάλο επιβατικό αυτοκίνητο επτά οκτώ θέσεων, κάτι σαν τα «ντολμούς» στην Κωνσταντινούπολη, που εκτελούσε δρομολόγια από την Ανω και Κάτω Τούμπα στο ιστορικό κέντρο και συγκεκριμένα στην οδό Ερμού, όπου λειτουργούσε η αγορά της πόλεως, εμπορική και τροφίμων.

Σύντομα δρομολογήθηκαν λεωφορεία των είκοσι και είκοσι πέντε θέσεων και έτσι το λεωφορείο κάνει μια δυναμική εμφάνιση στις συγκοινωνίες, διακόπτοντας το μέχρι τότε μονοπώλιο του τραμ.

Το 1940 στις αστικές συγκοινωνίες διέθεταν εκατόν σαράντα λεωφορεία σαράντα θέσεων, ο αριθμός των οποίων συνεχώς αυξανόταν. Η εξέλιξη συνεχίστηκε με τη σύσταση του ΟΑΣΘ και το ευρύ δίκτυο λεωφορείων που διέθετε κάλυψε τις ανάγκες συγκοινωνίας και μεταφοράς στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης.

Τέρμα τα δίφραγκα...

Την εποχή εκείνη τόσο το τραμ όσο και το λεωφορείο διέθεταν εισπράκτορα, αρχικά κινούμενο και αργότερα καθήμενο. Ο εισπράκτορας του τραμ είχε και μια πρόσθετη αποστολή. Οταν ο τρολές έβγαινε από την υποδοχή παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, έπρεπε να κατέβει και να βάλει το καρούλι στη θέση του. Ακόμη στον εισπράκτορα του τραμ αποδίδεται η φράση «τέρμα τα δίφραγκα», με την οποία ειδοποιούσε αυτούς που είχαν εισιτήρια συγκεκριμένης διαδρομής δύο φράγκων πού έπρεπε να κατέβουν.

Εξάλλου στον εισπράκτορα του λεωφορείου αποδίδονται οι χαρακτηριστικές φράσεις – Προχωρείτε στο διάδρομο, κάνε στάση (προς τον οδηγό), πάρ' τους και φύγαμε (όσους περίμεναν στη στάση) ή απλά φύγε. Ακόμη «τα πάσα όρθια» δηλαδή όσοι κατείχαν πάσα δε δικαιούνταν θέση. Μόνον όρθιοι.

Με τα προάστια

Η συγκοινωνία με τα προάστια γινόταν συνήθως με παλιά λεωφορεία, πριν ο στόλος ανανεωθεί. Στην πόλη η αφετηρία – τέρμα των λεωφορείων Πανοράματος ήταν στην οδό Αριστοτέλους στο καφενείο «Πετεινός», όπου σήμερα βρίσκεται ο εκδοτικός οίκος και βιβλιοπωλείο «Ιανός».

Ταξί, άμαξες και αγοραία

Την εποχή πιάτσες για ταξί και άμαξες υπήρχαν πολλές στην πόλη. Τα ταξί ήταν συνήθως μάρκας Ford.

Τα αγοραία, μία κατηγορία ταξί, μεγάλα, κατά κανόνα, και πολυτελή αμερικανικά αυτοκίνητα που στάθμευαν σε δύο πιάτσες. Στην οδό Αγίας Σοφίας – κινηματογράφος «Διονυσία» και στη γωνία των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας (Μπεζεστένι).

Επαιρναν κούρσες για μεγάλες διαδρομές έπειτα από συμφωνία, ενώ μισθώνονταν για μετακινήσεις προσωπικοτήτων, για γάμους και άλλες κοινωνικές υποχρεώσεις.

Το τραμ το τελευταίο

Την 1η Σεπτεμβρίου 1957 πέρασε για τους Θεσσαλονικείς που τόσο είχαν συνδεθεί και αγαπήσει το ρομαντικό αυτό μέσο μεταφοράς «το τραμ το τελευταίο». Επειτα από τόσα χρόνια, ο χρόνος έδειξε πως η κατάργηση του τραμ ήταν μια βεβιασμένη, επιπόλαια και λανθασμένη ενέργεια. Το τραμ θα έπρεπε να εκσυγχρονιστεί και να διατηρηθεί όπως συμβαίνει στον κόσμο. Παράλληλα θα αναπτυσσόταν η αστική συγκοινωνία με λεωφορεία.

Οταν πενήντα χρόνια μετά γίνονται σκέψεις, συζητήσεις και σχέδια για την επαναφορά του καθαρού, φιλικού προς το περιβάλλον μέσου, αυτό αποδεικνύει πως έχουμε μετανιώσει με την κατάργησή του.