[Ισοτιμία] Αρση του αδιεξόδου στους 5 αυτοκινητόδρομους

[Konstantinos]

Του ΦΩΤΗ ΦΩΤΕΙΝΟΥ

Ως το πιο καυτό ζήτημα του Υπουργείου Υποδομών, έχει θέσει την άρση του αδιεξόδου στους αυτοκινητοδρόμους, ο πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος και η «Ομάδα Δράσης». Το Υπουργείο Υποδομών ανέθεσε ήδη μελέτες, με αντικείμενο την εξέταση εναλλακτικών σεναρίων, και την ανάλυση κόστους οφέλους των πέντε αυτοκινητοδρόμων της Ελλάδας. Οι μελέτες θα πρέπει να παραδοθούν σε διάστημα δύο μηνών.

Την παρούσα περίοδο εντείνονται οι διαπραγματεύσεις Δημοσίου - κατασκευαστών - τραπεζών, έπειτα από τις συνεχείς παραινέσεις για εξεύρεση λύσης, τόσο από πλευράς Task Force, όσο και της Ε.Ε. Λύση στο αδιέξοδο διαφαίνεται στη Νέα Οδό, στον Αυτοκινητόδρομο Κεντρικής Ελλάδας και στον Αυτοκινητόδρομο Αιγαίου. Τις μεγαλύτερες δυσκολίες συναντά η Ολυμπία Οδός, η οποία αποτελεί την πιο δύσκολη εργολαβία.

«Είμαι αισιόδοξος για το άμεσο μέλλον. Πρόοδος μπορεί να γίνει, αλλά το ζήτημα της χρηματοδότησης είναι πολύ σημαντικό. Εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τη λήψη αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όχι τόσο σε ελληνικό επίπεδο, διότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα πρέπει να λάβουν θετική στάση στην πρόταση του Επιτρόπου για τη θεραπεία διαχείρισης».

Αυτά ανέφερε -μετά την συνάντηση που είχε με τον υπουργό Υποδομών Μ. Βορίδη- ο επικεφαλής της «Ομάδας Δράσης» Χορστ Ράιχενμπαχ. Συνάντηση για το ίδιο θέμα είχε ο υφυπουργός Γ. Μαγκριώτης με τον Επίτροπο Περιφερειακής Πολιτικής της Ε.Ε., Γ. Χαν, μαζί με τον Χ. Ράιχενμπαχ. Η άρση του αδιεξόδου φαίνεται να εκπορεύεται από την αποδέσμευση εγγυήσεων 1 δισ. ευρώ, από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε. Το ποσό αυτό θα δοθεί στην ΕΤΕπ, η οποία, με τη σειρά της, θα παράσχει στις ξένες (κυρίως) τράπεζες τη δυνατότητα αποχώρησης από τα έργα. Η υποκατάσταση ορισμένων τραπεζών από την ΕΤΕπ, θα αλλάξει το άσχημο κλίμα μεταξύ τραπεζών, παραχωρησιούχων και Δημοσίου, επιτρέποντας τη σταθερή επανακαταβολή των δανείων, άρα και την ομαλή εξέλιξη των έργων. Ωστόσο, η χρηματοδότηση, από την ΕΤΕπ, δεν μπορεί να ξεπεράσει το 50% του έργου.

Τι λέει η ομάδα δράσης

Η πλήρης αναφορά της 1ης τριμηνιαίας έκδοσης της «Ομάδας Δράσης για την Ελλάδα», για τους αυτοκινητοδρόμους, είχε ως εξής: «Όσον αφορά στα συγχρηματοδοτούμενα έργα υποδομής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει να μπορούν οι πόροι της πολιτικής συνοχής, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, να χρησιμοποιηθούν ως δανειακά και εγγυητικά κεφάλαια. Αυτό μπορεί να καταστεί εφικτό με ένα μέσο καταμερισμού των κινδύνων, το οποίο θα διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ή άλλο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή φορέας, που λειτουργεί με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Εκτιμάται ότι οι ενέργειες αυτές θα οδηγήσουν σε αύξηση του δανεισμού, και θα συμβάλλουν στην κινητοποίηση ιδιωτικών τραπεζών και επενδυτών, ώστε να συμμετέχουν στη χρηματοδότηση μεγάλων έργων στην Ελλάδα».

Ανάσα τα διόδια

Η χρηματοδοτική συμβολή των διοδίων, στην κατασκευή των 5 σύγχρονων αυτοκινητοδρόμων της χώρας (Νέα Οδός, Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδας, Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου, Ολυμπία Οδός, Μορέας) ανέρχεται στα 2,3 δισ., αποτελώντας ουσιαστικά το «οξυγόνο» των συμβάσεων παραχώρησης. Ως και τον Αύγουστο του 2011, οι πέντε αυτοκινητόδρομοι είχαν συνολικά έσοδα από διόδια άνω των 800 εκατ. ευρώ.

Οι μεγάλες διαφορές οφείλονται στη διαφορετική έναρξη των συμβάσεων παραχώρησης, αλλά και στον αριθμό των σταθμών διοδίων. Ως τα τέλη του 2010, οπότε και υπάρχει πληθώρα στατιστικών στοιχείων, οι χρήστες των αυτοκινητοδρόμων, μέσω των διοδίων, είχαν καταβάλει 557 εκατ. ευρώ. Αντίστοιχα, τα ίδια κεφάλαια, που είχαν εκταμιεύσει οι παραχωρησιούχοι, έφταναν μόλις τα 235 εκατ. ευρώ (δεν περιλαμβάνονται τα δευτερογενή δάνεια). Από την πλευρά τους, οι τράπεζες είχαν εκταμιεύσει, μέσω της χρηματοδοτικής τους συμβολής και των κύριων δανείων, περί το 1 δισ. και το Δημόσιο με την Ε.Ε., 984 εκατ. Σε όλες τις συμβάσεις, οι ξένες τράπεζες ανέρχονται μεταξύ 6-14 και οι ελληνικές μεταξύ 6-11.

Η μεγαλύτερη έκθεση ξένης τράπεζας (σε ποσοστό) είναι στον «Αυτοκινητόδρομο Αιγαίου» με 10,38% και ελληνικής, πάλι στον ίδιο αυτοκινητόδρομο, σε ποσοστό 13,8%. Υπενθυμίζεται ότι, τα συνολικά έσοδα Δημοσίου και ιδιωτών από τους 5 οδικούς άξονες, σε βάθος 30ετίας, έχουν προϋπολογιστεί στα 60 δισ. ευρώ! Η πρόβλεψη των εσόδων έγινε το 2007, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές συνθήκες της περιόδου, οι οποίες έχουν διαψευσθεί.

Το κίνημα «Δεν πληρώνω», η δραματική μείωση του κυκλοφοριακού όγκου σε επίπεδα του 20%, και η άνοδος της βενζίνης, αποτελούν τις κύριες αιτίες για τη συρρίκνωση των οικονομικών μεγεθών των εταιρειών παραχώρησης. Σύμφωνα με τις παραδοχές του 2007, τα έσοδα του Δημοσίου από τις 30ετείς συμβάσεις παραχώρησης θα προσέγγιζαν τα 20 δισ., ενώ των παραχωρησιούχων τα 40 δισ. Στις ανωτέρω συμβάσεις προβλέπεται ότι ο παραχωρησιούχος εισπράττει τα έσοδα από τα διόδια για όλη την περίοδο παραχώρησης.

Στις «πλεονασματικές» συμβάσεις (Αυτ. Αιγαίου, Ιόνια Οδός, Ολυμπία Οδός) προβλέπεται απόδοση μέρους των εσόδων του παραχωρησιούχου, στο Δημόσιο. Η απόδοση αυτή μπορεί να φτάσει, στο τελικό στάδιο της παραχώρησης, ως και το 90% επί των εσόδων. Μάλιστα, στις συμβάσεις αυτές προβλέπεται περαιτέρω επιστροφή εσόδων στο Δημόσιο, εφόσον ο ιδιώτης έχει εισπράξει τη ζητηθείσα, από την προσφορά του, απόδοση των ιδίων κεφαλαίων.

Οι «ελλειμματικές» συμβάσεις, δηλαδή οι συμβάσεις όπου το κόστος των έργων δεν καλύπτεται από τα διόδια των χρηστών (Ε-65, Μορέας), διέπονται από άλλο χρηματοοικονομικό μοντέλο. Σε αυτές, το Δημόσιο οφείλει να συμπληρώσει με επιδότηση τα έσοδα των ιδιωτών, ανάλογα με το ύψος του κυκλοφοριακού κινδύνου που έχει αναλάβει καθένας, στο πλαίσιο της αρχικής σύμβασης.

Καρκινοβατούν τα έργα

Ο ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ Κεντρικής Ελλάδας παρουσιάζει συνολική πρόοδο της τάξεως του 16%, και, ως το τέλος του 2010, είχε εισπράξει 427,7 εκατ. ευρώ (από διόδια σχεδόν 120 χιλιάδες ευρώ). Η Ολυμπία Οδός εμφανίζει πρόοδο μόλις 28%. Ως το τέλος του 2010 είχε εισπράξει συνολικά 851 εκατ. ευρώ (από διόδια 187,8 εκατ. ευρώ). Ο Μορέας έχει συνολική πρόοδο 71%, ενώ, ως και το 2010, είχε εισπράξει 662 εκατ. ευρώ (από διόδια 46 εκατ. ευρώ).

Η Νέα Οδός εμφανίζει συνολική πρόοδο 25%, και, ως το 2010, είχε εισπράξει 489 εκατ. ευρώ (από διόδια 193,8 εκατ. ευρώ). Ο Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου παρουσιάζει συνολική πρόοδο 62%, ενώ, μέχρι το 2010, είχε εισπράξει 700 εκατ. ευρώ (από τα διόδια 128 εκατ. ευρώ). Πότε έπρεπε να παραδοθούν πλήρως τα έργα; Βάσει των αρχικών συμβάσεων, ο Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδας στις 31/12/2011, ο Μορέας στις 3/7/2011, η Ολυμπία Οδός στις 4/2/2012, ο Αιγαίου στις 5/3/2011 και η Νέα Οδός στις 18/4/2011.

Οι καθυστερήσεις, που σημειώνονται, οφείλονται κυρίως στις καθυστερημένες απαλλοτριώσεις, με ευθύνη του Δημοσίου. Συνολικά, κατασκευάζονται 720 χλμ. νέων αυτοκινητοδρόμων και αναβαθμίζονται 530 χλμ. υφιστάμενων οδών. Επιπλέον, το Δημόσιο παραδίδει στους παραχωρησιούχους, για κατασκευή και λειτουργία, νέα τμήματα αυτοκινητοδρόμων μήκους 166 χλμ. Το κόστος κατασκευής των οδικών αξόνων κυμαίνεται σημαντικά, ανάλογα με τη γεωγραφία της περιοχής. Ενδεικτικό είναι το μέσο κόστος κατασκευής της Εγνατίας Οδού, που έφτασε τα 8,5 εκατ. ανά χιλιόμετρο. Στα πεδινά τμήματα έφτανε τα 5,95 εκατ., ενώ στα ορεινά ως και τα 24,6 εκατ. Το μέσο κόστος κατασκευής του οδικού άξονα ΠΑΘΕ ήταν 7,9 εκατ., της Ιόνιας Οδού 6,6 εκατ. και του τμήματος Κόρινθος - Πάτρα - Πύργος - Τσακώνα ήταν 7 εκατ. το χιλιόμετρο.

Μείωση φυσικού αντικειμένου

ΟΠΩΣ αναμενόταν, η πρόταση του Υπουργείου Υποδομών προς τους παραχωρησιούχους φαίνεται ότι περιλαμβάνει μείωση του φυσικού αντικειμένου της Ολυμπίας Οδού, και του Ε - 65. Η Ολυμπία Οδός αποτελούσε μια από τις πιο δύσκολες εργολαβίες, εξαιτίας των απαλλοτριώσεων, αλλά και προσφυγών πολιτών στα Βραχνέικα. Στα τέλη Αυγούστου είχε παραδοθεί το 77% των προς απαλλοτρίωση χώρων, στο τμήμα Κορίνθου-Πατρών, και 50% στο τμήμα Πατρών-Πύργου. Με βάση τη σύμβαση παραχώρησης, το Δημόσιο θα έπρεπε να είχε παραδώσει το σύνολο των χώρων τον Αύγουστο του 2009.

Μεγάλα προβλήματα έχει και ο Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδας (Ε65). Ο νέος Ε-65 φαίνεται ότι θα φτάνει ως την Καλαμπάκα, με την περικοπή 40 χλμ., στα οποία υπήρξαν οι ενστάσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων. Οι αλλαγές στο φυσικό αντικείμενο των αξόνων Ελευσίνα - Κόρινθος Πάτρα - Πύργος - Τσακώνα και Ε - 65, οδηγούν σε ανατροπή των δανειακών συμβάσεων, αφού τα δύο έργα θα είναι μικρότερα. Τα νέα έργα (άρα οι νέες συμβάσεις) θα πρέπει να περάσουν από τη Βουλή για έγκριση.